Stop met bang zijn voor vet: waarom het tijd is om anders te eten
- Akke Boogaard
- 10 feb
- 5 minuten om te lezen
De meesten van ons zijn opgegroeid met het idee dat vet slecht voor je is. Ik herinner me dat ik ‘gezonde’ margarine op mijn boterhammen smeerde om mee te nemen naar school in plaats van boter en dat ik het vet van het vlees haalde dat ik at. We kregen te horen dat we niet te veel eieren mochten eten, omdat dit ons cholesterol zou verhogen, wat ten onrechte werd geassocieerd met gezondheidsrisico’s.
Jarenlang werd ons wijsgemaakt dat het eten van vet de hoofdoorzaak was van gewichtstoename en diverse gezondheidsproblemen. “Vetarm” werd het gezondheidsmantra en supermarkten vulden hun schappen met vetvrije producten vol suikers en bewerkte koolhydraten. Maar we zijn misleid. De echte boosdoeners zijn niet vetten, maar suiker en geraffineerde koolhydraten. Laten we de misvattingen rond voedingsvet eens nader bekijken en ontdekken waarom het tijd is om onze kijk op voeding te herzien.
De mythe dat vet ons dik maakt
Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis bevatte onze voeding nauwelijks suiker of zetmeelrijke koolhydraten. Als je de hele menselijke geschiedenis in één jaar zou plaatsen, verschenen granen en brood pas op de laatste dag, en kwam suiker pas in het laatste uur van dat jaar in ons dieet. Onze voorouders floreerden op diëten rijk aan gezonde vetten en met gematigde hoeveelheden eiwitten. Dus waarom hebben we vet ineens als vijand bestempeld?
De opkomst van de "vetarme" rage werd grotendeels gedreven door gebrekkige studies en agressieve marketing. Onderzoek toont nu echter aan dat vetten, vooral gezonde vetten, essentieel zijn voor een goede gezondheid en zelfs gewichtsverlies kunnen bevorderen. Daarentegen zorgen overtollige koolhydraten — vooral uit geraffineerde suikers — voor pieken in de insuline, wat een belangrijke oorzaak is van vetopslag.
Waarom insuline belangrijker is dan calorieën
Insuline is een krachtig hormoon dat elke cel in je lichaam beïnvloedt. De primaire rol ervan is het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Maar wanneer je koolhydraten eet, vooral geraffineerde koolhydraten, pieken je insulinewaarden. Dit triggert je lichaam om vet op te slaan. Insuline wordt zelfs vaak het “vetopslaghormoon” genoemd. Eiwitten hebben een kleine impact op insuline, terwijl vet vrijwel geen effect heeft.
Insuline-respons op verschillende macronutriënten
Dit is de reden waarom alleen focussen op calorieën misleidend is. Succes moet eerder worden gemeten aan verbeteringen zoals een lagere bloedsuikerspiegel, minder insulinepieken, minder ontstekingen en een betere bloeddruk. Dus als je wilt afvallen, is stap 1: verlaag je insuline. Beheers je koolhydraatinname en vermijd koolhydraten die afkomstig zijn uit verpakkingen met barcodes.
Essentiële voedingsstoffen: vetten en eiwitten
Ons lichaam heeft essentiële vetten en eiwitten nodig om te overleven. Deze voedingsstoffen worden “essentieel” genoemd omdat we ze moeten consumeren om in leven te blijven. Verrassend genoeg zijn er geen essentiële koolhydraten. Er is geen biologische noodzaak om koolhydraten te consumeren.
Wanneer je je dieet baseert op gezonde vetten en gematigde hoeveelheden eiwitten, wordt je lichaam efficiënter in het verbranden van vet als brandstof. Deze metabole toestand, vaak "ketose" genoemd, kan je metabolisme versnellen en je helpen lichaamsvet kwijt te raken. Een koolhydraatrijk dieet daarentegen vertraagt je metabolisme en bevordert gewichtstoename.
De gevaren van bewerkte plantaardige oliën
Niet alle vetten zijn gezond of gelijkwaardig. Gezonde vetten, zoals die uit avocado’s, noten, olijfolie en wilde vette vis (omega-3-vetzuren), zijn gunstig.
Maar industriële, sterk bewerkte plantaardige oliën zoals soja-, koolzaad-, maïs- en zonnebloemolie zijn sterk ontstekingsbevorderend. Deze oliën worden geëxtraheerd met behulp van hitte, chemicaliën en hoge druk, wat de delicate oliën oxideert. Het consumeren van deze geoxideerde oliën genereert vrije radicalen in het lichaam, wat bijdraagt aan ontstekingen, hartziekten en zelfs kanker.
Deze oliën horen thuis in motoren, niet in je voedsel.
Helaas zijn ze te vinden in de meeste bewerkte voedingsmiddelen, omdat ze goedkoop zijn. Zaadoliën komen vaak voor in ultrabewerkte voedingsmiddelen, zoals koekjes, crackers, chips, sauzen en dressings, maar zelfs in 'gezonde' opties zoals hummus (dat vaak met zonnebloemolie wordt gemaakt in plaats van met de gezonde olijfolie die er eigenlijk in zou moeten zitten).
De rol van de voedingsindustrie in de koolhydraat-hype
De voedingsindustrie heeft enorm geprofiteerd van de toename van koolhydraatrijke diëten. Gemaksvoedsel, bewerkte koolhydraten en suikerrijke snacks zorgen voor insulinepieken, wat leidt tot een cyclus van honger en overeten. Wanneer de insulinespiegels instorten na een suikerkick, krijgen mensen weer trek, wat een perfecte storm creëert voor verhoogde consumptie en winsten.
Dit bedrijfsmodel houdt consumenten terugkerend voor meer, terwijl het bijdraagt aan stijgende obesitas- en metabole ziektecijfers. Dit leidt vervolgens ook tot voordelen voor de farmaceutische industrie, die enorm profiteert van de enorme toename van metabole aandoeningen.
Hoe ziet een ideaal dieet eruit als je gezond wil blijven of mogelijk wil afvallen?
Op basis van onderzoek zou een optimaal dieet er als volgt uit kunnen zien:
- Voornamelijk gezonde vetten: Denk aan avocado’s, vette vis, olijfolie, noten en voor koken gebruik kokosolie, ghee of boter.
- Gematigde hoeveelheden eiwitten: Kies voor hoogwaardige bronnen zoals wildgevangen vis, grasgevoerd vlees, eieren (bij voorkeur biologisch en scharrel), peulvruchten zoals linzen, kikkererwten en zwarte bonen, of noten en zaden.
- Minimale koolhydraten: Leg de nadruk op niet-zetmeelrijke groenten en fruit.
Deze aanpak sluit aan bij hoe ons lichaam geëvolueerd is om te eten en gedijen. Ander onderzoek pleit voor een hogere hoeveelheid groenten, wat je wellicht zou prefereren vanwege milieuvriendelijke of ethische overwegingen.
De impact op gezondheid en levensduur
De gevolgen van ons moderne, koolhydraatrijke dieet zijn duidelijk en soms drastisch. In de Verenigde Staten komt 71% van de jongeren tussen de 17 en 24 jaar niet in aanmerking voor militaire dienst, grotendeels door obesitas en gerelateerde gezondheidsproblemen. Dat zijn 24 miljoen jonge mensen van de 34 miljoen in die leeftijdsgroep. De situatie is in andere delen van de wereld niet veel beter, nu ultrabewerkte voedingsmiddelen de norm worden.
Schokkend genoeg vereist minder dan 20% van de medische scholen in de Verenigde Staten voedingsonderwijs voor artsen. In Nederland is de situatie iets beter, maar blijft de tijd die wordt besteed aan voedingsonderwijs tijdens de medische opleiding minimaal. Gemiddeld krijgen Nederlandse geneeskundestudenten slechts een paar uur voedingsonderwijs gedurende hun hele opleiding.
Dit gebrek aan voedingskennis betekent dat veel artsen de oorzaken van chronische ziekten, die vaak voortkomen uit een slecht dieet, verkeerd begrijpen. Ze richten zich op het behandelen van symptomen van ziekten (vaak met medicatie) in plaats van te erkennen dat de oorzaak ligt in slechte leefstijlkeuzes.
Wat kun je nu doen?
Neem de controle over je gezondheid door je focus te verleggen van calorieën tellen naar het beheersen van je insulinespiegel. Kies voor onbewerkte, volwaardige voedingsmiddelen, geef prioriteit aan gezonde vetten en beperk je koolhydraatinname. Probeer alleen de gezonde koolhydraten uit groenten en fruit te eten. Meet succes aan de hand van verbeteringen in je energieniveau, stabiliteit van de bloedsuikerspiegel en ontstekingsmarkers.
Het is tijd om de vetfobie die ons zo lang heeft tegengehouden los te laten. Door de wetenschap achter vet, insuline en metabolisme te begrijpen, kun je je gezondheid transformeren en floreren op een manier die onmogelijk was met een vetarm, koolhydraatrijk dieet.
Zoals de gerenommeerde insuline-expert Dr. Benjamin Bikman benadrukte: "Het beheersen van je insuline is de snelste manier om vet te verliezen en je gezondheid terug te winnen." En dat begint met gezonde vetten weer op je bord te leggen.
תגובות